بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با فعالان عرصه هنر دفاع مقدس

بسم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اللَّه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌الرّحمن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌الرّحيم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌

بسيار جلسه‌‌‌‌‌‌‌‌ى شيرين و جذابى است براى من و پرمعنا. همه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ى كسانى كه درباره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ى دفاع مقدس كار ادبى يا هنرى كردند، قطعاً در اينجا جمع نيستند، اما در جمع موجود شما برادران و خواهران عزيز، تنوع چشم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نوازى انسان مشاهده ميكند؛ هم از لحاظ تكثر هنرها و رشته‌‌‌‌‌‌‌‌ها و بخشهاى مختلف، هم از لحاظ تنوع ديدگاه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاى گوناگون اجتماعى و سياسى و هنرى و مديريتى و غيره. نشد همه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ى كسانى كه مايل بودند مطالبى را بيان كنند، مطالب خودشان را بيان كنند و اين ناشى از كمبود وقت است. متأسفانه ما از ساعت پنج در اينجا هستيم و دو ساعت و سه ساعت براى شنيدن و گفتن اين همه حرفى كه در دلها هست و در ذهنها هست، كفاف نميدهد، ولى همين مقدار هم براى من مغتنم بود. البته اين نظراتى كه دوستان بيان كردند، نظرات كارسازى است در بخشهاى مختلف و من يادداشت كردم. ان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شاءاللَّه بايستى تفاصيل اين بحثها هم استخراج بشود. نبايد تصور كرد كه آنچه ميگوئيم، بيان ميكنيم، انتقاد ميكنيم، پيشنهاد ميدهيم، اين تأثيرى نمى‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بخشد و جائى مورد توجه و مورد عمل قرار نميگيرد؛ اينجور نيست. تا حالا هم ما در زمينه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ى ادبيات دفاع مقدس، هم هنر دفاع مقدس پيشرفت داشتيم؛ بنده هم دارم صحنه را مى‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بينم. اينى كه ما بگوئيم ما عقب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رفت داشتيم، عقب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گرد داشتيم، ريزشمان بيشتر از رويش بوده، نه، اينها را من قبول ندارم؛ ما پيشرفت داشتيم، تكامل داشتيم؛ ممكن است آنچه كه بوده، از انتظار ما كمتر بوده؛ اين خوب است. اينكه ما انتظار بيشترى داشته باشيم از آنچه كه اتفاق افتاده، از واقعيت راضى نباشيم و به واقعيتها قانع نباشيم، اين خيلى چيز خوبى است، ليكن اينكه تصور كنيم اين همه تلاش كه شده در طول اين سالها، پا زديم و جلو نرفتيم، اين درست نيست. نخير، درست پيش رفتيم، جلو رفتيم، كار انجام گرفته؛ در بخشهاى مختلف همين جور است. خوب، حالا اين مقوله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ى مهمى نيست كه درباره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اش زياد بحث كنيم؛ در اين باره حرف زياد هست.

من آنچه كه يادداشت كردم اينجا بگويم – در اين وقت كوتاه ديگر مجال نميشود همه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ى آنچه را كه در ذهن بوده، عرض بكنيم – همين قدر است كه ميخواهم بگويم كار هنرى در زمينه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ى دفاع مقدس يكى از برترين كارهاى هنرى است. آن كسانى كه در اين رشته كار كردند، در اين صراط حضور داشتند، آن را پيش ببرند و اين رشته را مغتنم بشمرند. هشت سال دفاع مقدس ما صرفاً يك امتداد زمانى و فقط يك برهه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ى زمانى نيست؛ گنجينه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ى عظيمى است كه تا مدتهاى طولانى ملت ما ميتواند از آن استفاده كند، آن را استخراج كند و مصرف كند و سرمايه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذارى كند. حادثه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ى عظيم اين هشت سال، مجموعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اى است از صفات والا، فرهنگهاى پسنديده و برگزيده و ممتاز، عقايد و معارف والائى كه ملت ما در طول تاريخ ارث برده يا استعدادش را در خودش حفظ كرده بوده، كه با انقلاب اسلامى اين استعدادها بروز كرد. يك گنجينه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اى از همه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ى اينهاست. شما كه دفاع مقدس را روايت ميكنيد، بخصوص آنهائى كه روايت هنرى ميكنند، در واقع آئينه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اى هستيد در مقابل يك مظهر جمال و جلال، كه او را منعكس ميكنيد. آنچه كه در دوران آن هشت سال از بروز خصلتهاى والا و پسنديده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ى انسانى، از شجاعت، از ايثار، از اخلاص، از صدق و صفا، از بروز تدبيرهائى كه از يك جوان چنين تدابيرى انتظار نميرفت – اين برجستگيهائى كه در دوره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ى هشت سال دفاع مقدس به وجود آمد – اتفاق افتاد، با هزينه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاى زيادى هم همراه بود. چقدر جان عزيز فدا شد، چقدر ثروت مال و ثروت وقت مصرف شد. شما امروز آنها را در واقع با كار هنرى خودتان بازآفرينى ميكنيد. همان تأثيراتى را كه آن حادثه ميتوانست در يك نسل، در يك جامعه باقى بگذارد، شما با اين نوشته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ى خودتان، با اين فيلم خودتان، با اين كار هنرى خودتان كه بازآفرينى آن حادثه است، در مخاطب خودتان ايجاد ميكنيد. اين خيلى كار بزرگى است، خيلى كار مهمى است؛ شما براى آن تابلوى پرشكوه و پر از ريزه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌كارى و ظرافت و زيبائى آئينه ميشويد. خود اين كار فرهنگى و كار هنرى شما كه روايت آن جهاد مقدس هست، جهاد است؛ زيرا سعى بر اين بوده كه آن مفاهيم والا به دست فراموشى سپرده بشود؛ براى اين تلاش شده، كار شده. آن عزتى، اعتماد به نفسى، احساس اقتدارى كه از ناحيه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ى معنويت رزمندگان ما و جامعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ى اسلامى ما احساس شد و توانست آن حادثه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ى عجيب و شگفت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌انگيز – يعنى پيروزى در دفاع مقدس و شكست نخوردن در مقابل تهاجم اين همه دشمن – را رقم بزند، آن خصوصيات، آن خصلتها، براى ملت ما، براى كشور ما، يكى از بزرگترين نيازهاست. اينها را بايستى نگه داريم و در مقابله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ى با تلاشى كه ميشود براى به فراموشى سپردن آنها، مقاومت كنيم. كار شما روايت دفاع مقدس و همين مجاهدت بزرگ است.

يك نكته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اى كه در باب روايت دفاع مقدس و كار هنرىِ براى آن مدت، بايد مورد توجه باشد، اين است كه اين ميدان يك ميدان بسيار وسيعى است و واقعاً هنوز بسيارى از بخشهاى آن كشف نشده است. نه اينكه انسان يا ذهنها نتواند آن را به دست بياورد و بفهمد و بشناسد، نه، منعكس نشده. نبايد تصور كرد كه مضامين دفاع مقدس، مضامين تكرارى است. خيلى از مفاهيم و مضامين در مجموعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ى اين تلاش هشت ساله وجود داشته كه هنوز درباره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ى آنها كار نشده، فكر نشده. يك فهرست طولانى پيش من هست كه يك وقتى اينجا با دوستان سينماگر صحبت ميكرديم، مواردى‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اش را ذكر كردم. در اين بخشها فكر كردن و جستجو كردن، هنرمند را ميرساند به مضامين بكر و گويائى كه ميتواند اثر هنرى توليد كند. بالاخره آنچه كه در جمع‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بندى دفاع مقدس، انسان ميتواند بگويد، اين است كه اين هشت سال، مظهرى از برترين صفاتى است كه يك جامعه ميتواند به آنها ببالد و از جوانان خودش انتظار داشته باشد. يعنى دفاع مقدس مظهر حماسه است، مظهر معنويت و ديندارى است، مظهر آرمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خواهى است، مظهر ايثار و از خودگذشتگى است، مظهر ايستادگى و پايدارى و مقاومت است، مظهر تدبير و حكمت است.

جنگ، كار پيچيده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اى است. مديريت جنگ و فرماندهى جنگ، كار بسيار سنگين و پيچيده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اى است. اين كار را جوانهاى نورس ما در بسيارى از بخشها انجام ميدادند. اين تدبير، اين حكمت، چيز بسيار شگفت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آورى است؛ مظهر شكوفائى استعدادها و ظرفيتهاست. چقدر جوانهاى كم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سال رفتند در جبهه و توانستند در آنجا كارهاى بزرگ از خودشان نشان بدهند. بعضى شهيد شدند، بعضى هم جزو سرمايه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاى انقلاب بودند، بعدها كشور از اينها استفاده كرد. حقيقتاً اين جورى بود كه سپاه پاسداران يكى از مراكز صدور نيرو به همه جاى كشور شده در طول اين بيست و هفت هشت سال؛ به خاطر اينكه جنگ توانست از يك مجموعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ى جوان، مجموعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اى از عناصر كارآمد و بااستعداد درست كند و تحويل بدهد؛ چون استعدادها در اينها شكوفا شد. جنگ مظهر اين ارزشهاست. اينها چيزهائى نيست كه هيچ ملتى از اينها خود را بى‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نياز بداند. بنابراين راوی جنگ، در واقع دارد يك چنين ارزشهائى را روايت ميكند؛ حكايت يك چنين خصال پسنديده و اوجهائى را دارد به مستمعين خودش نشان ميدهد. حالا كارهاى زيادى در اين زمينه‌‌‌‌‌‌‌‌ها شده.

من توصيه ميكنم اولاً مسئولين هنرى، مسئولين بخشهاى گوناگون ادبيات، به نظراتى كه دوستان در اينجا دادند و نظراتى كه در اين زمينه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها داده ميشود، توجه كنند. البته بعضى از كارها هم شده كه اين دوستانى كه اظهارنظر ميكنند، ممكن است از آنها اطلاعى نداشته باشند؛ كارهاى خوبى هم دارد صورت ميگيرد.

اينكه تصور بشود كه هنر دفاع مقدس در جامعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ى ما مخاطب ندارد، طالب ندارد، اين هم خطاى بزرگى است، از اشتباهات فاحش است؛ اگر كسى اين را خيال كند. تحقيقاً پرمشترى‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترين آثار هنرى بعد از انقلاب در زمينه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاى مختلف، آن آثار هنرى است كه مربوط به دفاع مقدس بود؛ چه در زمينه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ى فيلم و سينما، چه در زمينه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ى كتاب، خاطره، داستان. همين چند تا كتابى كه در واقع تيراژهايشان بى‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سابقه است – در كشور ما چنين تيراژهائى وجود نداشته كه در ظرف دو سال، صد بار كتابى چاپ بشود. اينكه به من گزارش دادند، كتابى است در باب دفاع مقدس، همين كتاب «خاكهاى نرم كوشك» يا كتاب «دا» كه در كمتر از دو سال، شنيدم بيش از هفتاد بار به چاپ رسيده! ما هيچگونه كتابى از كتابهاى گوناگون را با اين تيراژها نداريم – مخصوص كتابهاى مربوط به دفاع مقدس است. در زمينه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ى فيلم هم همين جور است؛ پرفروش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترين فيلمها و پرجاذبه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترين و پرمشترى‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترين فيلمها، فيلمهائى است كه مربوط به دفاع مقدس است. از فيلم «آژانس شيشه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اى» و «ليلى با من است»، تا اين فيلم اخيرِ «اخراجى‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها»ى آقاى ده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نمكى، اينها بيشترين مشترى‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، بيشترين فروشها را داشته كه درباره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ى دفاع مقدس است. اين جور نيست كه مشترى نداشته باشد، طالب نداشته باشد. البته بعضى از كارها هست، مشترى پيدا نميكند؛ اين اشكال در مضمون و محتوا نيست، اشكال در ساخت است، در قالب است، در كيفيت است، در مايه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاى كمِ هنرى است كه به خرج داده ميشود و در يك اثر به كار ميرود و طبعاً طالب پيدا نميكند. بنابراين در اين زمينه هرچه بتوان كار كرد، هرچه بتوان سرمايه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذارى مالى و مديريتى و وقتى و اينها كرد، جا دارد؛ و سفارش ما اين است. دوستان هنرمند هم با شوق و اميد، اين كار را دنبال كنند. البته اين كار افراد پابه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ركاب و آماده و مسئوليت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شناس لازم دارد؛ يعنى كسانى كه حقيقتاً احساس مسئوليت كنند و حالت تنبلى و خواب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آلودگى و اينها در انسان نباشد. يك چنين عناصرى ميتوانند خوب در اين عرصه و در اين ميدان نقش ايفاء كنند.

يكى از نقصهاى كار ما هم البته اين است كه ما آثارمان امكان انعكاس بين‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌المللى، كمتر پيدا كرد. البته دلائلى دارد؛ اين جشنواره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاى بين‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌المللى، كارهائى را كه حقيقتاً راوى خوب و درستى از دفاع مقدس يا از انقلاب يا از ارزشهاى نظام جمهورى اسلامى باشد، مطلقاً به خود راه نميدهند و دوست ندارند؛ مگر وقتى مجبور باشند يك چيزى را در مجموعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ى كار خودشان راه بدهند. سياست جشنواره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاى بين‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌المللى، سياست برخلاف و برعكس اين است؛ اما بالاخره مستمع به اين جشنواره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها اختصاص ندارد و ميتوان مستمعينى، طالبانى، خوانندگانى براى كتابها، بينندگانى براى فيلمهاى دفاع مقدس پيدا كرد؛ در صورتى كه براى كار و اثر ترجمه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ى درست و خوبى انجام بگيرد كه به نظر من يكى از عرصه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاى كار اين است.   اميدواريم كه خداوند متعال به شماها توفيق بدهد، بتوانيد در اين زمينه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ى كار دفاع مقدس هر چه تلاش ممكن است، انجام بدهيد. هم مسئولين تلاش كنند، هم هنرمندان تلاش كنند، هم در بخشهاى تحقيقاتى – كه خيلى مهم است. خوشبختانه تحقيقات خوبى هم دارد در بعضى از مراكز انجام ميگيرد – هم در آن بخشهائى كه اسناد را در اختيار دارند؛ نگهدارى اسناد، پردازش اسناد، تدوين اسناد؛ اينها خيلى مهم است؛ اينها نبايستى بگذارند از دست برود؛ در اختيار محققين قرار بگيرد و ان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شاءاللَّه ادبيات دفاع مقدس از تحقيق استفاده كند؛ هنر دفاع مقدس هم از ادبيات و تحقيق حداكثر استفاده را ان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شاءاللَّه بكند. خداوند ان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شاءاللَّه به همه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ى شماها توفيق بدهد.

والسّلام عليكم و رحمةاللَّه و بركاته